Το βιβλίο των μικρών συλλογισμών

Εκδόσεις Άστρα, Αθήνα, 2011. 93 σελ. ISBN 978-960-85390-6-8.

Βιβλιοκριτικές: 

Μικρά σύμπαντα σκέψης: Ο κόσμος με επίκαιρους αφορισμούς 

Του Θαναση Βασιλειου

Το «Βιβλίο των μικρών συλλογισμών» του αναπληρωτή καθηγητή Συγκριτικής Λογοτεχνίας και Πολιτισμικών Σπουδών στο τμήμα Αγγλικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Κύπρου, Αντώνη Μπαλασόπουλου -σπαράγματα γραμμένα από τον Νοέμβριο του 2010 έως τον Ιανουάριο του 2011- είναι φόρος τιμής σε έναν, υπό διωγμό, τρόπο σκέψης. Επιπλέον, είναι μια προσπάθεια απότισης φόρου τιμής στην κληρονομιά των «δασκάλων στοχαστών». Οι δάσκαλοι του είδους είναι πολλοί. Από τον Μισέλ ντε Μονταίν που τελειοποίησε από τον 16ο αιώνα το μικρό δοκίμιο ως αύταρκες μέσο φιλοσοφικής διερεύνησης, μέχρι τον Μπλαίζ Πασκάλ, που με τους «Στοχασμούς» κατέκτησε την επιγραμματικότητα του αφορισμού ως θεμελιώδους μέσου φιλοσοφικής απόφανσης. Και από τους Γερμανούς Ρομαντικούς, τον Φρίντριχ Σλέγκελ, τον Νοβάλις και τους ποιητές, στον Μαρξ και τον Μπαλζάκ, στον Νίτσε, τον Καρλ Κράους, τον Φρανς Κάφκα, τον Μπένγιαμιν, τον Βιτγκενστάιν, τον Αντόρνο κ. ά. Το μέλημα του βιβλίου είναι: «να σκεφτούμε το είναι», «να μάθουμε», «να κατανοούμε», «να δημιουργούμε», «να υπάρχουμε - το ergo sum», με ανοιχτά τα ζητήματα επιλογής μεταξύ ιδεαλισμού και ρεαλισμού, μεταξύ εμπειρισμού, πραγματισμού ή και αγνωστικισμού, και ενάντια στην παραγραφή της ψευδολογίας και της δολιότητας που διαπερνά τη σημερινή πολιτική, οικονομική και ιδεολογική κατάσταση στα δημόσια και ιδιωτικά της Δύσης. Σε επίκαιρα συγκείμενα, τα μικρά κείμενα πάνω στα διάφορα επίκαιρα ζητήματα, και αυτή είναι μια αρετή προς τέρψη του αναγνώστη, σχηματίζουν κάψουλες άλλοτε υπαινικτικής κι άλλοτε κυριολεκτικής αναφοράς και λειτουργούν ως λεξικογραφικοί αποκωδικοποιητές και πολλαπλασιαστές των εκδοχών της συμπυκνωμένης συμβατικής σοφίας. Τι λέει, λ. χ., ο Μπαλασόπουλος για την αντίσταση: «Οσο υποκρίνεσαι πως ψάχνεις τους λόγους, όσο ξοδεύεις τη ζωή σου ψάχνοντας εκεί που είναι σίγουρο ότι δεν θα βρεις τίποτε, τόσο θα σου προσφέρονται λόγοι για να μην αντισταθείς». Ενα βιβλίο θυμωμένο και, συνάμα, παρηγορητικό για τους καιρούς.

Καθημερινή, 31-12-2011

Κωστής Παπαγιώργης

Μια βασική κι ενίοτε δραματική διαφορά ανάμεσα στους ντόπιους λογοτέχνες και τους επίσης ντόπιους δοκιμιογράφους (στοχαστικής κοπής) αφορά τη διαμόρφωσή τους. Ενώ ο λογοτέχνης μπορεί να μετουσιώνει νόμιμα το προσωπικό του βιωματικό υλικό, ο δοκιμιογράφος σπάζει τα μούτρα πάνω στα κείμενα όπου εκπαιδεύτηκε. Ακόμη κι αν διαθέτει κάποιος την οξύνοια του Μπαλασόπουλου, αποκλείεται να μη νιώθει από σελίδα σε σελίδα ότι ψυχραίνει η γραφή του, μόνο και μόνο επειδή η αμεσότητα του λογοτέχνη απαγορεύεται επί ποινή αδιαφορίας στον δοκιμιογράφο. Ακόμη κι αν το γραφτό είναι συλλογή από σκέψεις. Μπορεί ο συγγραφέας να μειώνει μετριοπαθώς (και αυταρέσκως) το βιβλίο του μιλώντας για «μικρούς συλλογισμούς», ωστόσο η γραφή του θέλει να έχει –κι έχει– ανάστημα, υψηλές φιλίες, αυτοπαρατήρηση και οξυδέρκεια ασυνήθιστη. Με το εξής γνώρισμα: όσο πιο σύντομη είναι η σκέψη που καταγράφει τόσο πιο προσωπική αποδεικνύεται. Διαβάζουμε, για παράδειγμα: «Παραδόξως, οι ανιαροί άνθρωποι δεν βαριούνται ποτέ τον εαυτό τους. Όχι, ο εαυτός τους είναι το ένα και μοναδικό πράγμα στο οποίο δίνουν πάντα το μέγιστο της προσοχής τους. Η ανιαρότητά τους λοιπόν δεν αντικατοπτρίζει απλώς τη βαθιά ανία που νιώθουν με οποιονδήποτε και οτιδήποτε άλλο αλλά και το γεγονός ότι ο μόνος άνθρωπος στον οποίο δίνουν σημασία δεν έχει κάτι ενδιαφέρον να πει».

Αθηνόραμα, τευχ 604 8-14/12/2011

Από το μάτι της βελόνας. Αρχείο ελλειπτικών παρορμήσεων

Εκδόσεις Astra. Αθήνα: Ιανουάριος 2011. 69 σελίδες.

Βιβλιοκριτική:

Κατά κανόνα το γράψιμο στη χώρα μας το αποδεχόμαστε μόνο ως ποιήματα ή πεζογραφήματα.Όσο για το στοχαστικό κείμενο, συνήθως σχετίζεται με διδακτορικά, φιλοσοφήματα πανεπιστημιακά, ή με κλίσεις κάποιων νέων που θεωρούνται ψιλο-ψώνια. Ο Μπαλασόπουλος, μολονότι ανήκει στην πανεπιστημιακή κοινότητα, γράφει αυτοσχεδίως, μιλάει σε πρώτο πρόσωπο και πείθει ότι η ροπή του προς τη στοχαστική σχολιογραφία επέχει θέση προσωπικού δημιουργήματος. Αν πάρουμε το κείμενο 25, όπου περιγράφει πως σε κάποιο χωριό της Κύπρου δεν τον ρωτούσαν ούτε καν πώς λέγεται, παρότι του φέρονταν ευγενικά, με συνέπεια να συμπεράνει ότι "το εμπόριο είναι αυτό που επιβάλλει την αναζήτηση της άμεσης οικειότητας", καταλαβαίνουμε ότι ο άνθρωπος έχει κοφτερό μυαλό και δεν αστειεύεται. Εξ ίσου σημαντικό μας φάνηκε και το κείμενο 154. Μετά την 11η Σεπτεμβρίου οι αμερικανικές εφημερίδες άρχισαν να δημοσιεύουν επικήδειους για να διαφυλάξουν τη μοναδικότητα εκάστου νεκρού. Αποτέλεσμα; Ένα ανούσιο άθροισμα οικογενειακών λεπτομερειών: έξεις, χόμπι, παιδιά, κηπουρική, τένις, γραμματόσημα, κολεγιακή ομάδα.

Κωστής Παπαγιώργης, Αθηνόραμα.

Utopia, Crisis, Justice-12th Utopian Studies Society Conference

Website: cyprusconferences.org/uss2011

Χώρες της Θεωρίας-επιμ.Αντώνης Μπαλασόπουλος, Απόστολος Λαμπρόπουλος

Χώρες της Θεωρίας: Ιστορία και Γεωγραφία των Κριτικών Αφηγημάτων

Επιμέλεια: Απόστολος Λαμπρόπουλος/
Αντώνης Μπαλασόπουλος
Αθήνα: Μεταίχμιο, 2010. 583 σελίδες.

Περιεχόμενα:
Απόστολος Λαμπρόπουλος/Αντώνης Μπαλασόπουλος:
Περί Θεωριών
Αναγνώσεις και Θεωρήσεις του Λογοτεχνικού
Εισαγωγή: Απόστολος Λαμπρόπουλος
Κείμενα:
Κάριν Μπόκλουντ-Λαγοπούλου
Λητώ Ιωακειμίδου
Σοφία Ιακωβίδου
Μίλτος Πεχλιβάνος
Μετατοπίσεις, Μεταναστεύσεις και Θεωρία
Εισαγωγή: Αντώνης Μπαλασόπουλος
Κείμενα:
Ιωάννα Λαλιώτου
Κωνσταντίνος Καβουλάκος
Γρηγόρης Πασχαλίδης
Πόλις-Ιστορία-Θεωρία: Συντελεσμένοι Μέλλοντες
Εισαγωγή: Αντώνης Μπαλασόπουλος
Κείμενα:
Μίνα Καραβαντά
Αλέξανδρος Κιουπκιολής
Έφη Γαζή
Γιάννης Παπαθεοδώρου
Πληθυντικές Παραδόσεις, Επίμοχθες Πρακτικές, Θεωρητικοί Μετασχηματισμοί
Εισαγωγή: Απόστολος Λαμπρόπουλος
Κείμενα:
Αλέξανδρος Φ. Λαγόπουλος
Στέφανος Στεφανίδης
Ελένη Χοντολίδου
Μετα/Θεωρία
Εισαγωγή: Απόστολος Λαμπρόπουλος/
Αντώνης Μπαλασόπουλος
Κείμενα:
Μαρία Μαργαρώνη
Αντώνης Μπαλασόπουλος
Απόστολος Λαμπρόπουλος

Αποσπάσματα βιβλιοκριτικών:

Ο συλλογικός τόμος που επιμελήθηκαν ο Απόστολος Λαμπρόπουλος και ο Αντώνης Μπαλασόπουλος διαλαμβάνει με απαιτητική οξυδέρκεια και υποδειγματική ευαισθησία όψεις (θεωρίες) του θεωρείν, όπως αυτό 'λαμβάνει χώρα' πέραν των κανονιστικών προϋποτιθέμενων τόσο της 'θεωρίας' όσο και της 'χώρας' [...] Ο στοχασμός γύρω από τη μετα/θεωρία, μια από τις καίριες συνεισφορές του τόμου, γίνεται αφορμή αποδομητικής απαγκίστρωσης του ερωτήματος του 'μετά' από την αποκαλυπτική ρητορική, την ηρωική χρονικότητα, τη ρομαντική επίκληση των ερειπίων και της κληρονομιάς, τις συντηρητικές εξαγγελλίες της δήθεν απελευθέρωσης από τα δεσμά της θεωρίας. Είναι στο πλαίσιο αυτής της διαδικασίας που επιχειρείται η συνύφανση 'θεωρίας' και 'χώρας', μέσω της έκθεσης της πρακτικής του θεωρείν στα όρια της πρακτικής του χωρείν, και αντιστρόφως.[...] Το βιβλίο Χώρες της Θεωρίας αποτελεί μια συναρπαστική τροπή στην ελληνική βιβλιογραφία, που έχει κάτι από το ρίγος της αβεβαιότητας ανάμεσα στο ξερίζωμα και το ξανασμίξιμο, καθώς μας προσκαλεί (για να θυμηθούμε την επίκληση της φράσης του Μονταίνιου από την Nicole Lapierre) να 'σκεφθούμε αλλού'.

Αθηνά Αθανασίου, Ουτοπία, 92 (Νοεμ.-Δεκ. 2010).

The volume States of Theory engages with this relationship by focusing on the question of ‘theory’ in the Greek-speaking world. Its aim is to explore how the narratives of theory entail a pluralised history and geography forcing us to speak not of a singular state of theory, but of many. Which forms of transfer, interaction, appropriation and re-orientation sustain the key references of Greek-speaking theoretical contemplation? Is theory in Greece a peripheral enterprise involving the mere transposition of concepts? Can we map and appraise the diversity of references and categories that comprise the realm of Greek theory? [...] the term chôres in the book’s title acquires a complex meaning evoking at once to the theoretical frames posed by the Greek linguistic, intellectual and academic communities, and the politics of time associated with these frames. The plural form is itself political as it aptly indicates the absence of unity within the space of Greek theoretical traditions. The book suggests – indeed, indicates by its very form – that Greek theory has passed through different routes and crossings. The idioms of the volume attest to a diversity of languages, while the practice of translation deployed by the authors is made explicit through the evocation of debates and categories standing beyond the limits of Greek theory. The articulation of these traditions in Greek terms and in relation to local disciplinary and wider socio-cultural contexts constitutes the most central contribution of the volume. The book offers an innovative encounter with contemporary theory, which takes as its point of reference Greek intellectual and linguistic traditions.

Alexandra Liareli, Historein

Οι Χώρες της θεωρίας επιχειρούν να αποτυπώσουν και να μεταδώσουν έναν προβληματισμό για την φύση, την θέση και την δυναμική της θεωρίας στο σύγχρονο παγκοσμιοποιημένο σκηνικό. Έχοντας ως σημείο εκκίνησης «την υποψία ότι η ‘θεωρητική ζωή εν Ελλάδι’ είναι εδώ και καιρό λιγότερο περιφερειακή και μεταπρατική από ό,τι ίσως πιστεύεται» (σ. 15), οι επιμελητές του τόμου, Απόστολος Λαμπρόπουλος και Αντώνης Μπαλασόπουλος, προσδοκούν να μας παρασύρουν σε έναν γόνιμο και συναρπαστικό διάλογο. Και το επιτυγχάνουν! [...] Η προβληματική που αναπτύσσουν οι Χώρες της θεωρίας προάγει με αξιώσεις έναν διεπιστημονικό και διακλαδικό διάλογο στο πεδίο πρωτίστως των ανθρωπιστικών επιστημών. Ο αναγνώστης αναμετριέται με αξιόλογα, συναρπαστικά, ενίοτε εμπνευσμένα στιγμιότυπα της θεωρίας στον ελληνόφωνο χώρο, χωρίς βέβαια να λείπουν τα αντεπιχειρήματα και οι ενστάσεις σε επιμέρους σημεία των δεκαεπτά μελετών, ανάλογα με τον βαθμό εξοικείωσης, την παρουσία ή την προσωπική του διαδρομή στον χώρο των κριτικών αφηγημάτων.
Τιτίκα Καραβία, ΑΩ

Intellectuals and the State II

Speakers: Crystal Bartolovich/Timothy Brennan/Moses Boudourides/Keya Ganguly/Gregory Paschalides

Intellectuals and the State Symposium

Speakers: Gopal Balakrishnan/Christopher Connery/Dimitris Papadopoulos/Bruce Robbins/Alberto Toscano

Conformism, Non-Conformism and Anti-Conformism in the Culture of the United States

Επιμ. Αντώνης Μπαλασόπουλος, Gesa Mackenthun, Θεοδώρα Τσιμπούκη
Heidelberg: Universitätsverlag Winter, 2008. 330 σελίδες.

Αποσπάσματα βιβλιοκριτικών:

The collection thus ends on a rather bleak note, and yet its multiplicity of essays on (non-)conformism in the USA as a node in a global network shows that the subject is far from obsolete, precisely since it is still possible to constantly renegotiate ideas of (non-)conformism. This volume, almost flawlessly edited and well-structured despite the diversity of content, is itself a statement that reminds readers of the strong non-conformist tendency in American Studies, and about the desirability of keeping it that way.

Sascha Pöhlmann, Amerikastudien 54.3 (2009)

Conformism, Non-Conformism and Anti-Conformism in the Culture of the United States furthers American Studies in Europe by revisiting the questions that have always concerned the world’s relation to America: How does America treat order and anarchy, law and outlaw, democracy and despotism, and what does our own negotiation of these discourses tell us about ourselves? As Balasopoulos perceptively observes in the Introduction, “It is by opening itself to the mind-renewing impact of such energies, after all, that the relational project of European American Studies enacts its own impossible possibility, its own double commitment to distance-annihilating and distance-instituting work” (5).

Polina Mackay, European Journal of American Studies, 2009

The volume’s strengths lie in its intriguing theme and its transdisciplinary approach, which is accentuated by the international scope of its contributors (authors include Donald Pease, Heinz Ickstadt, Susana Delfino, Albena Bakratcheva, Marek Wilczynski, Johannes Völz, Marc Amfreville, Andrew S. Gross, Yves-Charles Grandjeat, Thomas Pughe, Susanne Rohr, Peter Loizos, Dimitris Liokaftos, Hilaria Loyo, Alexandra Ganser, Karin Hoepker, Frank Mehring, Berndt Ostendorf, and Arthur Redding). One of the most appealing qualities of the volume is that it provides an excellent overview of the range of American Studies topics currently being examined by European scholars. It is clear that European academics are invested not only in rereading, reinterpreting, and to a certain extent deconstructing “classic” American writers and their texts, but also in making significant contributions to international intellectual trends such as the growing interest in post-modernism, ecoliterature and criticism, and metafiction.

Tanfer Emin Tunç, Journal of American Studies of Turkey 27 (Spring 2008)