Το βιβλίο των μικρών συλλογισμών

Εκδόσεις Άστρα, Αθήνα, 2011. 93 σελ. ISBN 978-960-85390-6-8.

Βιβλιοκριτικές: 

Μικρά σύμπαντα σκέψης: Ο κόσμος με επίκαιρους αφορισμούς 

Του Θαναση Βασιλειου

Το «Βιβλίο των μικρών συλλογισμών» του αναπληρωτή καθηγητή Συγκριτικής Λογοτεχνίας και Πολιτισμικών Σπουδών στο τμήμα Αγγλικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Κύπρου, Αντώνη Μπαλασόπουλου -σπαράγματα γραμμένα από τον Νοέμβριο του 2010 έως τον Ιανουάριο του 2011- είναι φόρος τιμής σε έναν, υπό διωγμό, τρόπο σκέψης. Επιπλέον, είναι μια προσπάθεια απότισης φόρου τιμής στην κληρονομιά των «δασκάλων στοχαστών». Οι δάσκαλοι του είδους είναι πολλοί. Από τον Μισέλ ντε Μονταίν που τελειοποίησε από τον 16ο αιώνα το μικρό δοκίμιο ως αύταρκες μέσο φιλοσοφικής διερεύνησης, μέχρι τον Μπλαίζ Πασκάλ, που με τους «Στοχασμούς» κατέκτησε την επιγραμματικότητα του αφορισμού ως θεμελιώδους μέσου φιλοσοφικής απόφανσης. Και από τους Γερμανούς Ρομαντικούς, τον Φρίντριχ Σλέγκελ, τον Νοβάλις και τους ποιητές, στον Μαρξ και τον Μπαλζάκ, στον Νίτσε, τον Καρλ Κράους, τον Φρανς Κάφκα, τον Μπένγιαμιν, τον Βιτγκενστάιν, τον Αντόρνο κ. ά. Το μέλημα του βιβλίου είναι: «να σκεφτούμε το είναι», «να μάθουμε», «να κατανοούμε», «να δημιουργούμε», «να υπάρχουμε - το ergo sum», με ανοιχτά τα ζητήματα επιλογής μεταξύ ιδεαλισμού και ρεαλισμού, μεταξύ εμπειρισμού, πραγματισμού ή και αγνωστικισμού, και ενάντια στην παραγραφή της ψευδολογίας και της δολιότητας που διαπερνά τη σημερινή πολιτική, οικονομική και ιδεολογική κατάσταση στα δημόσια και ιδιωτικά της Δύσης. Σε επίκαιρα συγκείμενα, τα μικρά κείμενα πάνω στα διάφορα επίκαιρα ζητήματα, και αυτή είναι μια αρετή προς τέρψη του αναγνώστη, σχηματίζουν κάψουλες άλλοτε υπαινικτικής κι άλλοτε κυριολεκτικής αναφοράς και λειτουργούν ως λεξικογραφικοί αποκωδικοποιητές και πολλαπλασιαστές των εκδοχών της συμπυκνωμένης συμβατικής σοφίας. Τι λέει, λ. χ., ο Μπαλασόπουλος για την αντίσταση: «Οσο υποκρίνεσαι πως ψάχνεις τους λόγους, όσο ξοδεύεις τη ζωή σου ψάχνοντας εκεί που είναι σίγουρο ότι δεν θα βρεις τίποτε, τόσο θα σου προσφέρονται λόγοι για να μην αντισταθείς». Ενα βιβλίο θυμωμένο και, συνάμα, παρηγορητικό για τους καιρούς.

Καθημερινή, 31-12-2011

Κωστής Παπαγιώργης

Μια βασική κι ενίοτε δραματική διαφορά ανάμεσα στους ντόπιους λογοτέχνες και τους επίσης ντόπιους δοκιμιογράφους (στοχαστικής κοπής) αφορά τη διαμόρφωσή τους. Ενώ ο λογοτέχνης μπορεί να μετουσιώνει νόμιμα το προσωπικό του βιωματικό υλικό, ο δοκιμιογράφος σπάζει τα μούτρα πάνω στα κείμενα όπου εκπαιδεύτηκε. Ακόμη κι αν διαθέτει κάποιος την οξύνοια του Μπαλασόπουλου, αποκλείεται να μη νιώθει από σελίδα σε σελίδα ότι ψυχραίνει η γραφή του, μόνο και μόνο επειδή η αμεσότητα του λογοτέχνη απαγορεύεται επί ποινή αδιαφορίας στον δοκιμιογράφο. Ακόμη κι αν το γραφτό είναι συλλογή από σκέψεις. Μπορεί ο συγγραφέας να μειώνει μετριοπαθώς (και αυταρέσκως) το βιβλίο του μιλώντας για «μικρούς συλλογισμούς», ωστόσο η γραφή του θέλει να έχει –κι έχει– ανάστημα, υψηλές φιλίες, αυτοπαρατήρηση και οξυδέρκεια ασυνήθιστη. Με το εξής γνώρισμα: όσο πιο σύντομη είναι η σκέψη που καταγράφει τόσο πιο προσωπική αποδεικνύεται. Διαβάζουμε, για παράδειγμα: «Παραδόξως, οι ανιαροί άνθρωποι δεν βαριούνται ποτέ τον εαυτό τους. Όχι, ο εαυτός τους είναι το ένα και μοναδικό πράγμα στο οποίο δίνουν πάντα το μέγιστο της προσοχής τους. Η ανιαρότητά τους λοιπόν δεν αντικατοπτρίζει απλώς τη βαθιά ανία που νιώθουν με οποιονδήποτε και οτιδήποτε άλλο αλλά και το γεγονός ότι ο μόνος άνθρωπος στον οποίο δίνουν σημασία δεν έχει κάτι ενδιαφέρον να πει».

Αθηνόραμα, τευχ 604 8-14/12/2011